O'zbek tilining etimologik luga'ti

Print

КЎМАЧ

Tasnif: чўғнинг иссиқ кулига кўмиб пиширилган нон'. Ҳар ким кулни ўз кўмачига тортади (Мақол). Бу от қадимги туркий тилда чуқурга жойлаб, устини тупроқ билан беркит-' маъносини англатувчи кöм— феълидан —(ä)ч қўшимчаси билан ясалган (Девон, I,51) ; ўзбек тилида ö унлисининг юмшоқлик белгиси йўқолган: кöм— + äч = кöмäч > комäч. Одатда қўшимча олдидан орттирилган унли асос — даги унлига уйғун равишда танланади, шунга кўра ком— феълига —ч қўшимчаси —ӱч шаклида қўшилиши лозим эди, лекин —äч шаклида қўшилган. Бундай ҳодисанинг воқе бўлишига қадимги туркий тилда бу сўздан аввал ' хазина', кўмилган бойлик' маъносини англатган кöмӱч сўзининг ясалгани (Девон, I, 341) сабаб бўлгандир: бу икки сўзни фарқлашга ӱ ва ä унлилари воситасида эришилгандир.