O'zbek tilining etimologik luga'ti

Print

ТЕШИК

Tasnif: тешиш натижасида ҳосил бўлган жой'. Йигитча .. эшик ва бўғот тешикларидан гуркираб тутун чиқаётган уйни курсатди (Парда Турсун). Шундай маънони англатган бу от қадимги туркий тилда ' бирор нарса воситасида тешик ҳосил қил—' маъносини англатган теш— феълидан — (ӱ)к қў- шимчаси билан ясалган (ЭСТЯ, III, 211; ДС, 555); кейинроқ ӱ унлиси и унлисига алмашган (Девон, I, 368): теш- + ӱк = тешӱк > тешик. Қадимги туркий тилда ' ебтўймас' маъносини англатган теши сўзидан кичрайтириш маъносини ифодаловчи —к қўшимчаси билан Ҳосил қилинган тешик сўзи ҳам мавжуд бўлган (Девон, I, 368) ва у ' очкўз маъносини англатган; балки ана шу сўздан фарқлаш мақсадида ' те шиш натижасида ҳосил бўлган жой' маъносини англатувчи сўз тешӱк шаклида ишлатилгандир. 1 Очкўз' маъносини англатган тешик сўзи ишлатилмай қўйгандан кейин тешӱк сўзини тешик шаклида ишлатишга йўл очилган.