O'zbek tilining etimologik luga'ti

Print

ТЎПОЛОН

Tasnif: уриш-жанжал', 'бетартиб ҳаракат'. Шербек Оқсойга тўрт кун деганда т ў п о л о н устига етиб келди (Суннатилла Анорбоев). Бу от қадимги туркий тилдаги 'тепа қисм’ маъносини англатган тöпӱ отидан -ла қўшимчаси билан ясалган феълга (ДС, 580) эски ўзбек тилида —н қўшимчасини қўшиб ясалган (КРС, 751); кейинчалик ӱ унлиси о унлисига, сўнгра бу унли ҳам, а унлиси ҳам â унлисига, ӊ ундоши н ундо — шига алмашган, ö унлисининг юмшоқлик белгиси йўқолган: (тöпӱ + ла = тöпӱла—) + ӊ = тöпӱлаӊ > тöпöлан > топâлâн. Бу сўз сўзлашув нутқида топалан тарзида талаффуз қилинади; бунда иккинчи бўғиндаги о унлиси а унлисига алмашади, ö унлисининг юмшоқлик белгиси йўқолади: (тöпӱ + ла = тöпӱла-) + н = тöпӱлан > топâлâн.