O'zbek tilining etimologik luga'ti

Print

ҚАРАМА—ҚАРШИ

Tasnif: бир—бирига зид'; 'бир-бирининг рўпарасида турган', ' рўпара'. Бу икки товуш қарама—қарши томондан келган кучли тўлқинлардек бир-бири билан тўқнашди (Шуҳрат). Бу сўзнинг чизиқча билан ёзилиши унинг асли тожикча ба ёрдамчиси қатнашадиган такрор сўз эканидан дарак беради. Ҳақиқатан, Л.З.Будагов луғатида шундай сўз келтирилган: қаршу бақаршу (ССТТН, II, 10). Қадимги туркий тилдаёқ қарпгу сўзи асосан қарши тарзида талаффуз қилинган. Кейинчалик ба ёрдамчиси таркибидаги б ундоши м ундошига алмашган (Шундай сўз ЎТИЛда берилган: қаршима—қарши — II, 558). Сўнгра бу такрор сўзнинг биринчи қисмидаги ш ундоши талаффуз қилинмай қўйган, шундан кейин ы унлиси а унлисига алмашган; а унлилари ä унлиларига алмашган, ы унлисининг қаттиқлик белгиси йўқолган: қарпгу ба қаршу > қаршыма—қаршы > қарьша—қаршы > қарама—қаршы > қäрäмä—қäрши.