O'zbek tilining etimologik luga'ti

Print

ҚИМРОН

Tasnif: туя сутидан тайёрланадиган қимиз'. Ҳар бир қозоқнинг ўтовида қимиз, қ и м р о н ёки айрони доим осиғлиқ туради (М.Муҳаммаджонов). Бу от асли ' Қимиз билан сигир сутининг аралашмаси' (ССТТН, II, 64) ёки 'қайнатилган сутнинг сув билан аралашмаси' (КРС, 490) маъносини англатган; кейинчалик ҳозирги маъносини англата бошлаган. Қирғиз тилида бу сўзнинг асосий шакли деб қымыран кўрсатилган (КРС, 490). Изоҳлардан аён бўладики, бу от 'бир—бирига бирлашиш' маъносини англатган қым сўзидан (ы)р қўшимчаси билан ясалган феълга -(а)н қўшимчасини қўшиб ясалган; кейинчалик иккинчи бўғиндаги тор унли талаффуз қилинмай қўйган, а унлиси â унлисига алмашган, ы унлисининг қаттиқлик белгиси йўқолган: (қым + ыр = қымыр-) + ан = қымыран > қымран > қимрâн.