O'zbek tilining etimologik luga'ti

Print

ҚИРТИШЛА

Tasnif: қириб, топ-тоза қил—', 'батамом тозалаб е-'. Уйни, айвонни, ҳовлини ҳафсала билан қиртишлаб супуришни у яхши кўради (Ойбек). Қадимги туркий тилда ҳам шундай маънони англатган бу феъл асли 'сидир-' маъносини англатувчи қыр- феълининг 'такрор' маъносини ифодаловчи -(ы)т қўшимчаси билан ҳосил қилинган шаклидан -(ы)ш қўшимчаси билан ясалган отга —ла қўшимчасини қўшиб ясалган; қўшимча қўшилганидан кейин иккинчи бўғиндаги тор унли талаффуз қилинмай қўйган (ДС, 446); ўзбек тилида а унлиси ä унлисига алмашган, ы унлисининг қаттиқлик белгиси йўқолган: [(қыр— + ыт = қырыт—) + ыш = қырытыш] + ла > қыртышла— > қиртишлä—.