АЛҲАМДУЛИЛЛО(Ҳ)
Tasnif: Бу арабча сўз al аниқлик артикли, hamd(un) сўзи, яна al аниқлик артикли ва allah сўзларидан таркиб топган бўлиб, alhamdulillah шаклига
эга (АРС, 194); ўзбек тилига ҳойи ҳутти товушини ҳ товушига алмаштириб, сўз охиридаги h ундошини ташлаб, шу ундошдан олдинги а унлисини â унлисига алмаштириб қабул қилинган: alhamdulillah -> алҳамду-
лиллâ (алҳамдулилло). Бу сўз таркибидаги hamd(un) сўзи 'мақтади', 'миннатдорчилик билдирди' маъносини англатувчи hamida феълининг (АРС, 194) масдари бўлиб
(АТГ, 142), 'мақтов', 'миннатдорчилик' маъносини англатади; демак, алҳамдулилло сўзи асли 'Оллога мақтов,миннатдорчилик' маъносини англатади, ЎТИЛда (I, 43) бу сўз 'Оллога шукур' маъносини англатиши таъкидланган. Ўзбек тилида hamida феълидан ҳосил қилинган
hamid(un), hamid(un), mahmfld(un), mahmQdat(un), muhammad(un), ъahmadu сўзлари атоқли от сифатида ишлатилади. Бу сўзларнинг барчасида ҳойи ҳутти товуши ҳ товушига алмаштирилган: 1) hamīd(un) сўзи
мақтовга лойиқ' маъносини англатувчи сифат бўлиб (АТГ, 43), таркибидаги чўзик, I унлиси қисқа унлига алмаштириб қабул қилинган: ҳамйд -> ҳамид; 2) hāmid(un) сўзи 'мақтовчи', 'миннатдорлик билдирувчи' маъносини
англатади, ўзбек тилига чўзиқ ā унлисини â унлисиг алмаштириб қабул қилинган: ҳāмид -> ҳâмид (ҳомид);
3) mahmūd(un) сўзи hamida феълидан ҳосил қилинган I боб мажҳул нисбат сифатдоши бўлиб (АТГ, 148), 'мақталган' маъносини англатади; 4) mahmudat(un) сўзи mahmūd(un) сўзининг -at(un) қўшимчаси билан ҳосил қилинган муаннас шакли бўлиб (АТГ, 29), аёл кишининг атоқли оти сифатида ишлатилади; бу сўз ўзбек тилига
охиридаги t ундошини ташлаб қабул қилинган: маҳмудат -> Махмуда; 5) muhammad(un) сўзи hamida феълидан ҳосил қилинган II боб мажҳул нисбат сифатдоши бўлиб (АТГ, 175), 'мақтовга лойиқ' маъносини англатади; 6) ahmadu сўзи hamīda феълидан ҳосил қилинган hamīd(un) сифатинкнг орттирма даража шакли бўлиб (АТГ, 43, 200), ўзбек тилига сўз охиридаги u унлисини ташлаб қабул қилинган: аҳмаду > аҳмад,
'ўта даражада мақтовга лойиқ' маъносини англатади.