ЙАЛМОҒИЗ
Tasnif: ’дуч келган нарсани еб-ютиб юборадиган афсонавий махлуқ’. Бу мудҳиш, машъум базмда ҳалиги я л м о ғ и з фолбиннинг xacтa овоз билан вайсаши қўшилди (Ойбек). Бу сўз йалма ва ағиз сўзларининг бирлашуви натижасида юзага келган деб талқин қилинади (ЭСТЯ, IV, 96). Шундай талқиндан келиб чиқсак, қуйидагича товуш ўзгаришлари ҳақида гапириш мумкин: биринчи сўз охиридаги ва иккинчи сўз бошланишидаги а унлилари бир унлига бирлашган ва бу унли ä унлисига, биринчи бўғиндаги а унлиси â унлисига алмашган, ы унлисининг қаттиқлик белгиси йўқолган: йалма ағмз = йалмаағмз > йалмарыз > йâлмâғиз.
Бу сўз асли ’еб тўймас’ маъносини англатувчи йал ва маӊyc сўзларининг бир сўзга бирлашуви натижасида юзага келганлиги ҳам таъкидланган (ЭСТЯ, IV, 96), унда биринчи бўғиндаги а унлиси ä унлисига, иккинчи бўғиндаги а унлиси â унлисига, учинчи бўғиндаги у унлиси и унлисига, ӊ ундоши ғ ундошига, с ундоши з ундошига алмашган бўлади: йал + маӊус = йалмаӊус > йäлмâғиз.