O'zbek tilining etimologik luga'ti

Print

ЙАЛОҚ

Tasnif: ’ит, мушук каби уй ҳайвонларига овқат бериладиган идиш’. Ҳалиги тўртта ит сурувдан нарироқда тилларини чапиллатиб я л оқ д а н овқат ичмоқда (Суннатилла Анорбоев). Бу от эски ўзбек тилида йала- феълидан -қ қўшимчаси билан ясалган (ЭСТЯ, IV, 90), кейинчалик биринчи бўғиндаги а унлиси ä унлисига, қ ундоши таъсири билан унинг олдидаги а унлиси â унлисига алмашган: йäлâ- + қ = йäлâқ > йäлâқ. Шундай маъно ҳозирги ўзбек тилида асосан итйäлâқ сўзи билан англатилади. Итйäлâқ оти асли ит йäлâғи бирикмаси таркибидаги -и эгалик қўшимчасини ташлаб, бир сўзга бирлаштириш билан юзага келган; и унлиси ташланганидан кейин ундан олдинги ғ ундоши қ ундошига қайтган: ит йäлâғи > итйäлâқ. Бу сўз йäлâқ шаклида ҳам ишлатилади.