O'zbek tilining etimologik luga'ti

Print

ДИЙДА

Tasnif: Бу от ПРСда [диде] шаклида чўзиқ и товуши билан (233), ТжРСда дида шаклида қиска и товуши билан (128), ЎКААҚЛда дийда шаклида чўзиқ и товуши ўрнига ий товушлари билан (190) ёзилган, ЎТИЛга ҳам шу шаклда киритилган (I, 223). Кўринадики, форсча шакл асосида ўзбек тили тарихида дийда шаклида ёзиш пайдо бўлган ва бундай ёзиш ҳозирги ўзбек тилида хам сақланган. Дийда оти асли 'кўр-' маъносини англатадиган дидаи феълининг дид асосига -а қўшимчасини қўшиб ҳосил қилинган ўтган замон сифатдоши бўлиб (ТжРС, 560), маъно тараққиёти йўли билан 'кўз' маъносини англатадиган от юзага келган. Бу от ўзбек тилида дийдаси қаттиқ ибораси таркибида ишлатилади.