O'zbek tilining etimologik luga'ti

Print

КАБУТАР У КАПТАР

Tasnif: Бу от ПРСда [кабутар] ва [кäфтар] тарзида ёзилиб, "голубь" деб изоҳланган (304); алоҳида [кäфтар] шаклида келтирилиб, кабутар шаклига хавола қилинган (402); демак, асосий шакл кабутар экани аён бўлади. ТжРСда кабўтар шаклида келтирилиб, "голубь" леб изоҳланган (175); алоҳида кафтар шаклида келтирилиб, кабўтар шаклига хавола қилинган (184); демак, асосий шакл деб кабўтар шакли таъкидланган; фарк шундаки, форс тили луғатида у харфи билан ёзилган товуш тожик тили луғатида ў ҳарфи билан ёзилган; ҳар холда, бу ўринда у товуши (харфи) катнашаётир дейиш тўғри. Ўзбек сўзлашув тилида бу от каптар шаклида айтилади. ТжРСда 'кўк', 'кўкат' маъносини англатадиган кабудй отининг сўзлашув тилида кабути тарзида д товушини т товушига алмаштириб айтилиши хам акс этгирилган (175). Шундан келиб чиқиб кабутар оти асли 'кўк' маъносини англатадиган кабуд сифатининг кабут шаклига -тар қиёсий даража қўшимчасини қўшиб ҳосил қилинган дейиш мумкин. Унда кабуттар шакли таркибидаги тт товушларидан бири тожик тилининг ўзидаёк айтилмай қўйилган бўлиб чиқади. Ўзбек тилидаги каптар шакли кабутар шакли таркибидаги у товушини талаффуз қилмаслик ва б товушини п товушига алмаштириш билан ҳосил қилингап дейиш мумкин. Бу от асли 'кўкиш тусли куш' маъносини англатади (ЎТИЛ, I, 368).