O'zbek tilining etimologik luga'ti

Print

ТОҒА

Tasnif: онанинг ака-укаси (унинг болаларига нис-батан) . Тоғасининг ҳолидан хабарсиз Рахмат сўзида давом этди (Абдулла Қодирий). Қедимги туркий тилда ҳам шундай маънони англатга бу сўз она' маъносини англатган тай оти билан асли 'ака- маънони англатган аға отининг бирлашуви натижасила юзага келган, бунда аввал й ундоши талаффуз қилинмай қўйган, шунинг ҳисобига биринчи бўғидаи а унлиси чўзиқлик кашф этган, кейинчалик ёнма-ён келган унлилари бир чўзиқ унлига бирлашган, сўнгра бу унлинг чўзиқлик белгиси йўқолган (ЭСТЯ, III, 128)- ўзбек тилида биринчи бўғиндаги а унлиси â унлисига , иккинчи бўғиндаги а унлиси ä унлисига алмашган: тай+ аға= тайаға— > та:аға — >та:ға — >таға— >тâғä Девонда бу сўз тағай шаклида келтирилган. Бу сўз оҳиридаги -й қўшимчаси 'мурожат' ' эркалаш' маъносини ифодалайди. "Девони луғатит турк"нинг ўзбекча таржимасида тағай сўзининг амаки деб изоҳланиши ҳато бўлса керак, чунки амаки сўзи отанинг 'ака-ука 'сини англатади.