O'zbek tilining etimologik luga'ti

Print

ЙЎТАЛ

Tasnif: ’нафас олиш аъзоларининг касаллангани натижасида ҳаво оқимининг куч билан бўлиниб-бўлиниб чиқиши’. Домла йўталди ва йўталнинг зўридан қизариб кетди (Парда Турсун). Бу от қадимги туркий тилда маъно тараққиёти натижасида йöтäл- феълидан ўсиб чиққан бўлса керак: ’ҳаракат’ -> ’шундай ҳаракат ҳосиласр’. Бу сўзни қадимги туркий тилда ’йўтал-’ маъносини англатган йот- феълидан -(ӱ)л қўшимчаси билан ясалган деб талқин этиш ҳам мавжуд (ЭСТЯ, I, 557); кейинчалик ўзбек тилида иккинчи бўғиндаги ӱ унлиси ä унлисига алмашган, ö унлисининг юмшоқлик белгиси йўқолган: йот- + ўл = йотӱл > йöтäл > йотäл.