O'zbek tilining etimologik luga'ti

Print

ҚИРҒИЙ

Tasnif: тумшуғи калта ва қайрилган, чангали тараққий этган, бедана овига солинадиган йиртқич қуш'. Қ и р ғ и й б и л а н бедана овлаш ҳозир деярли йўқ. Қадимги туркий тилда ҳам шундай маънони англатган бу от асли 'тирна—' маъносини англатувчи қыр— феълининг (' чангалга ол—' маъносидан) кучайтириш маъносини ифодаловчи —ғу қўшимчаси билан Ҳосил қилинган шаклидан -й қўшимчаси билан ясалган; кейинчалик у унлиси ы унлисига алмашган, сўнгра ы унлиларининг қаттиқлик белгиси йўқолган: қыр— + ғу = қырғу-) + й = қырғуй (ДС, 446) > қырғый > қирғий. Бу сўз ўзбек тилида қийғир шаклида ҳам ишлатилади, бунда биринчи бўғин охиридаги р ундоши билан иккинчи бўғин охиридаги й ундоши ўрин алмашади: қирғий > қийғир.