O'zbek tilining etimologik luga'ti

Print

АҲБОБ

Tasnif: Бу арабча сўз ъahbāb(im) шаклига эга (АРС, 152); ўзбек тилига фатҳали ҳамзани а товушига, ҳойи ҳутти товушини ҳ товушига, чўзиқ ā унлисини â унлисига алмаштириб қабул қилинган: ъahbāb -> аҳбâб (аҳбоб). Бу сўз асли 'севди', 'кўнгил берди' маъносини англатувчи habba феълидан (АРС, 152) ҳосил қилинган I боб масдари habib(un) сўзининг (АТГ, 143) кўплик шакли бўлиб (АТГ, 40), 'кўнгилга яқин кишилар', 'дўстлар' маъносини англатади (ЎТИЛ, I, 69). Ҳабиб, аҳбоб сўзларидан мумтоз адабиёт асарларида кўп фойдаланилган; ҳозирги ўзбек тилида аҳбоб сўзи ишлатилмайди, ҳабиб сўзи эса эркак кишининг атоқли оти бўлиб келади. Ҳабиб сўзининг -at(un) қўшимчаси билан ҳосил қилинган муаннас шакли (АТГ, 29) ҳабиба сўзи ҳам ҳозирги ўзбек тилида аёл кишининг атоқли оти сифатидагина ишлатилади; бу сўз ўзбек тилига муаннас қўшимчасининг а қисмини сақлаб, t қисмини ташлаб қабул қилинган: ҳабибат -> ҳабиба.